تفاوت بین برنج نیم دانه، لاشه، سرلاشه و ریز دانه در چیست؟

بی شک همه ما نام برنج نیم دانه میانه و برنج لاشه و سر لاشه میانه را شنیده ایم. اما تا کنون به این موضوع اندیشیده اید که برنج نیم دانه چیست؟ چه تفاوتی با برنج سالم و سر لاشه دارد؟ چگونه به وجود می آیند؟

در این مقاله به بررسی برنج نیم دانه، سرلاشه، ریز دانه و سوالات مربوط به آنها خواهیم پرداخت.

در مراحل فرآوری برنج در کارخانه شالیکوبی، برنج را یک یا دو مرتبه الک می کنند. در هنگام الک کردن دانه های برنج کوتاه قد، نوک پریده و شکسته از دانه های سالم و قد بلند جدا می شوند. این دانه های جدا شده بر حسب اندازه به سرلاشه، لاشه، نیم دانه و ریز دانه تقسیم بندی می شوند.

برنج سرلاشه چیست؟

برنج سر لاشه دانه های هستند که قد و اندازه آنها از دانه های سالم کوتاهتر و یا نوک پریده هستند و مقداری هم دانه شکسته دارد. در برنج سر لاشه تعداد دانه های سالم (ولی کوتاه قد یا نوک پریده) زیاد است و کمتر از 10% نیم دانه دارد.

عکس برنج سر لاشه میانه

برنج لاشه چیست؟

دانه هایی که از نظر اندازه تقریبا دو سوم دانه های سالم هستند به عنوان برنج لاشه شناخته می شوند. لازم به ذکر است که دانه های لاشه از دانه های نیم دانه بزرگتر هستند . در برنج لاشه ممکن است برنج سالم قد کوتاه و یا نیم دانه هم وجود داشته باشد.

در برنج لاشه مقدار دانه هایی که از نظر اندازه دو سوم دانه سالم هستند بیشتر است و کمتر از 20% نیم دانه دارد.

عکس برنج لاشه میانه

مزایای برنج سرلاشه و لاشه :

• از برنج سالم ارزان تر هستند.
• می توان برای مصرف روزانه از آن استفاده کرد. البته برای پذیرایی و پخت مجلسی مناسب نیست.
• بخاطر شکستگی دانه های آن عطر بیشتری دارد.
• به علت دارا بودن دانه های شکسته به نسبت برنج های سالم هضم راحت تری دارند و برای اشخاصی که ناراحتی گوارشی دارند مناسب تر است.

برنج نیم دانه چیست؟

دانه هایی که کاملا شکسته و خرد هستند و از نظر اندازه از یک دوم دانه سالم کوچکترمی باشند را نیم دانه گویند. معمولا دانه برنج سالم در آن وجود ندارد.

عکس برنج ریز دانه میانه

برنج نیم دانه بیشتر برای پخت آش و سوپ و شله زرد به کار می رود. این نوع برنج ها تحت همین عنوان در بازار فروخته شده و نسبت به برنج های سالم قیمت پایین تری دارند.

نکاتی که در خرید برنج نیم دانه باید دقت کنید:

1. رنج نیم دانه نباید تیره رنگ باشد.
2. نباید سنگ ریزه داشته باشد.
3. نباید دانه های زرد داشته باشد.
4. نباید بوی نم یا رطوبت بدهد.

برنج ریز دانه چیست؟

اندازه برنج ریز دانه حتی از نیم دانه هم کوچکتر است. دانه سالم اصلا ندارد و برای درست کردن آرد برنج از آن استفاده می کنند.

عکس برنج ریز دانه

برنج نیم دانه و سرلاشه چگونه و چرا به وجود می آیند؟

برنج را پس از برداشت با استفاده از دستگاه ها خشک و سفید می کنند، سپس برنج را سورت یا الک کرده تا بتوانند برنج دانه را از نیم دانه جدا کنند. برنج نیم دانه را دوباره الک می کنند تا دانه های ریزتر آن (ریز دانه) جدا شود در نهایت برنجی که باقی می ماند، همان برنج سرلاشه و لاشه است.

یکی از علت هایی که برنج کامل تبدیل به نیم دانه و لاشه می شود، ضعیف بودن نوع برنج،آفت های برنج و ناکارآمد بودن دستگاه های شالیکوبی می باشد.

علاوه بر عوامل ذکر شده، عوامل دیگری نیز ممکن است موجب شکسته شدن دانه های برنج گردند که عبارتند از: حمل و نقل نادرست، نداشتن مهارت و آگاهی کافی از شیوه صحیح انبارداری و همچنین رعایت نکردن نکات فنی در هنگام بسته بندی و انتقال.

از طرف دیگر تغییرات آب و هوایی نیز یکی از عوامل مهمی است که موجب شکسته شدن دانه های برنج می گردد. به این ترتیب که اگر شالی های در حال رسیدن، دچار بارندگی، باد، سرما و یا گرمای شدید شوند، کیفیت دانه های برنج کاهش یافته و پوک می گردند که در نهایت موجب خرد شدن دانه های برنج می شود. کاشت برنج در خاک نامناسب و استفاده از کود و سم نامناسب نیز از عواملی هستند که موجب کاهش کیفیت دانه های برنج و خرد شدن آن ها می گردند.

شباهت برنج سرلاشه، لاشه و نیم دانه میانه

برنج سرلاشه، لاشه و نیم دانه میانه در واقع همان برنج میانه بوده که در مراحل تولید برنج مقاومت کمتری داشته و شکسته شده است. بنابراین پر واضح است که برنج نیم دانه از نظر ارزش غذایی، عطر، طعم و پخت هیچ تفاوتی با برنج سالم ندارد. زیرا مواد مغذی ناشی از ساختار و مواد تشکیل دهنده برنج است و نه شکل ظاهری آن.

کارخانه برنج کوبی

برنج نیم دانه و لاشه زیرمجموعه تمامی انواع برنج ها هستند، به طوری که برنج های خارجی هم می توانند نیم دانه و لاشه داشته باشند. برنج نیم دانه و سرلاشه دارای عطر و طعم بسیار قوی هستند، به طوری که می توان گفت عطر آن از برنج میانه دانه بلند بیشتر است. چرا که دانه های برنج پس از شکسته شدن عطر بیشتری از خود تولید می کنند.

کاربرد برنج نیم دانه و لاشه

این برنج ها بخاطر قیمت مقرون به صرفه برای مصرف شخصی و روزانه خانوار بسیار عالی است. برای تهیه غذاهای ترکیبی مثل آش، شیر برنج، شله زرد، سوپ و فرنی انتخاب خوبی است. همچنین می توان این برنج را آرد کرد و از آرد برنج برای تهیه نان و شیرینی استفاده کرد.

البته استفاده از برنج نیم دانه در مهمانی ها توصیه نمی شود، زیرا ریز بودن دانه ها ممکن است جلوه خوشایندی نداشته باشد. این در حالی است که در مهمانی ظاهر غذا اهمیت ویژه ای دارد.

فرق برنج نیم دانه با لاشه در پخت

پخت برنج های نیم دانه و لاشه مانند برنج های سالم است. تنها فرق برنج نیم دانه با لاشه از لحاظ پخت در این است معمولا برنج نیم دانه فقط به صورت کته تهیه می شود و پخت آن به صورت آبکش متداول نیست؛ اما برنج لاشه همچون برنج سالم، هم به صورت کته و هم به صورت آبکش تهیه می شود ولی به منظور خوش پخت تر شدن و کاهش میزان چسبندگی دانه ها بهتر است به صورت آبکش تهیه شود. در برخی مواقع نیز برنج معمولی با دانه سالم را با برنج لاشه ترکیب می کنند تا از لحاظ اقتصادی به صرفه تر باشد و برای مصارف روزانه مورد استفاده قرار می هند.

پخت برنج نیم دانه و لاشه

از جمله تفاوت های پخت برنج نیم دانه و لاشه با برنج سالم نیز، علاوه بر چسبندگی بیشتر و شکل ظاهری، در مدت زمان پخت آن هاست. به این ترتیب که مدت زمان دم کشیدن برنج سالم در حدود ۳۵ الی ۴۵ دقیقه است که این زمان در مورد برنج های لاشه و نیم دانه در حدود ۱۵ الی ۳۰ دقیقه است و در صورتی که از این نوع برنج ها در آش، فرنی و … نیز مورد استفاده قرار گیرد، زمان پخت آن کاهش می یابد.